Flistin’in devlet olarak tanınması ne manaya geliyor?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Filistin’in bir devlet olup olmadığı konusunda genel bir mutabakat yok, akademisyenler, diplomatlar ve devletler ortasında görüş ayrılıkları var.

Devletlerin kurulması ve tanınması ile ilgili iki teori mevcut. Birincisi açıklayıcı teori, ikincisi ise kurucu teoridir.

Açıklayıcı teoriyi savunanlara nazaran, Montevideo Kontratı’nda beyan edilen devlet olma tarifine uyulduğu takdirde devlet olarak kabul edilebilinir.

Kontratta devletin oluşumunu sağlayan ögeler şöyle sıralanmıştır: Daimi bir nüfusa sahip olmak, tanımlanmış bir ülkenin bulunması, kendi hükümetine ve başka devletlerle ilgiye girme yetkinliğine sahip olunması.

Mukavelede devletlerin siyasi varlığının öteki devletlerin tanınmasına bağlı olmadığı belirtilirken şu sözlere yer veriliyor:

“Bir devlet tanınmadan evvel de bütünlüğünü ve bağımsızlığını savunma, korunmasını ve refahını sağlama ve dolasıyla uygun gördüğü biçimde örgütlenme, çıkarlarına nazaran yasa çıkarma, kamu hizmetlerini yönetme ve mahkemelerinin yargı yetkisini ve yeterliliğini belirleme hakkına sahiptir.”

Kurucu teori ise bir devletin lakin öbür devletler, dünyanın geri kalanın da bu yapıyı devlet olarak tanıması halinde devlet olarak nitelendirilebileceğini savunuyor, çağdaş devlet olmayı hem milletlerarası hukuk hem de diplomasi ile ilintili olarak tanımlıyor.

Filistin’in durumu ne?

Akademisyenler Filistin’in bir devlet tarifine uyup uymadığı konusunda farklı görüşlere sahip. Kimi, Filistin’in bir devlet için gerekli koşullara sahip olduğunu, kimi de Montevideo Kontratı’nda belirtilen tarifin kurallarını karşılamadığını savunuyor.

2012’de Ramallah’ta Filistinliler, Filistin Özerk Yönetimi’nin BM’de “gözlemci devlet” statüsüne takviye için toplanmıştı.Fotoğraf: AP

Kimi uzmanlar ise Montevideo Mukavelesi’nin temel alınmasına karşı çıkıyor, Filistin topraklarının devlet statüsü kazanmak için en âlâ yolun memleketler arası tanınma olduğunu savunuyor.

Filistin devletini tanıyanların sayısı artıyor

Birleşmiş Milletler’in (BM) 193 üyesinden çoğunluğu, 140’ı aşkın devlet Filistin topraklarını devlet olarak tanıyor.

Dün Norveç, İspanya ve İrlanda’nın 28 Mayıs’ta Filistin’i resmen bağımsız bir devlet olarak tanıyacaklarını ilan etmeleriyle bu sayı daha da artacak.

Bir devletin Birleşmiş Milletler’e (BM) üye olabilmesi için BM Güvenlik Kurulu’nun 15 üyesinin en az dokuzunun bunu onaylaması gerekiyor. Ayrıyeten Konsey’in beş daimi üyelerinden biri bu talebi veto ettiğinde ilgili ülke BM’ye üye olamıyor. Daimi üyeler Çin, Fransa, Rusya, ABD ve İngiltere ve ABD son periyotta bu istikamette yapılan teşebbüsleri veto kullanarak engelledi.

Avrupa Birliği (AB) üyeleri ortasında da ortak bir tavır yok. 27 üyeden dokuzu Filistin’i bir devlet olarak tanıyor. İspanya ve İrlanda’nın bu hafta ilan ettikleri tanıma kararıyla bu sayı 11’e çıkacak. Ayrıyeten Slovenya ve Malta’nın da kısa müddet içinde Filistin devletini tanıma tarafında adım atacağı bildiriliyor.

Filistin’i devlet olarak tanıyan AB üyesi ülkelerin büyük kısmı Birliğe üye olmadan evvel Filistin’i devlet olarak tanımış, eski Sovyetler Birliği ülkeleri. Birlik üyesi olup da Filistin’i devlet olarak tanımış tek üye ise İsveç.

Filistin Özerk İdaresi’nin BM’ye “üye olmayan gözlemci devlet” statüsü için yaptığı müracaat 2012 yılında kabul edildi. Bu sayede BM Genel Konsey toplantılarına katılabiliyor, ayrıyeten New York’taki BM merkezinde ofis bulundurma hakkına sahip.

Ayrıyeten bu ay BM Genel Şurası’nda Filistinlilere geniş haklar tanıyan bir karar kabul edildi. Tam üyeliğin önünde tek pürüz kaldı: Oy verme hakkı.

Bir devletin Birleşmiş Milletler’e (BM) üye olabilmesi için BM Güvenlik Konseyi’nin 15 üyesinin en az 9’unun bunu onaylaması gerekiyor.Fotoğraf: David Dee Delgado/REUTERS

Bu ortada 2012’de BM’de verilen statü ile birlikte Filistin’e ayrıyeten 2015’te Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ne (UCM) üyelik de verilmişti.

Tanınma nasıl bir fark yaratıyor?

Her devletin BM üyesi olması gerekmiyor. Örneğin İsviçre 2002 yılına kadar üye değildi, Lichtenstein da 1990, San Marino ise 1992 yılına kadar üye olmadı. Buna rağmen her üçü de memleketler arası alanda devlet olarak tanındı.

Filistin’in BM’de gözlemci devlet statüsü olmasına karşın Genel Şura oylamalarına katılamıyor. Örneğin, ne İsrail-Hamas ihtilafı ile ilgili ateşkes davetinin yapıldığı, ne de insani ateşkes ilan edilmesi davetinin yer aldığı karar oylamalarında oy kullanamadı.

Almanya’nın son gelişmelerdeki konumu ne?

Almanya tıpkı ABD ve pek çok AB üyesi ülke üzere Filistin’i devlet olarak tanımıyor. Berlin yıllardır konumunu şu sözlerle açıklayor: “Taraflar ortasında müzakere edilen iki devletli tahlilin bir modülü olarak gelecekte bir Filistin devletinin kurulmasının destekliyoruz.”

İspanya, Norveç ve İrlanda’nın tanıma kararı üzerine açıklama yapan Almanya Dışişleri Bakanlığı pozisyonunu yineledi ve bu etapta Filistin’i bağımsız bir devlet olarak tanımayacaklarını duyurdu.

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da sembolik adımlar yerine Ortadoğu ihtilafını çözecek somut adımlara, siyasi tahlile odaklanılması gerektiğini savundu.

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena BaerbockFotoğraf: Sina Schuldt/dpa/picture alliance

Bağımsız bir Filistin devletinin hem Almanya’nın hem de Avrupa’nın maksatları ortasında yer aldığına vurgu yapan Baerbock, “Basit bir tanıma, şu anda barışı tesis ediyor olsaydı, o vakit kanımca dünyada kimse, hiç bir siyasetçi tereddüt etmezdi” dedi.

Filistin Özerk İdaresi’nin Berlin Büyükelçisi Laith Arafeh ise Çarşamba günü Alman Hükümeti’ne tanıma kararı alan başka Avrupa ülkelerini örnek alma daveti yaptı.

Arafeh, “Almanya’nın, bölgede barış için taşıdığı özel sorumluluk ve iki devletli tahlil konusundaki angajmanı sebebiyle, benzeri bir adım atmasını Filistin’i gerektiği üzere, yani bağımsızlığının tanınmasını bekleyen bir devlet, özgürlüğü için bekleyen bir halk olarak tanımasını umuyoruz” dedi.

Lakin Alman hükümeti şimdi buna yanaşmıyor. Hükümet Sözcüsü Steffen Hebestreit dün yaptığı açıklamada tanıma istikametinde fakat İsrail ile Filistin ortasında iki devletli tahlil müzakerelerinin sonuçlanması durumunda adım atılacağını duyurdu.

Türkiye’nin tavrı hem Filistin hem Hamas konusunda farklı

Türkiye, 14 Mayıs 1948’de ilan edilen İsrail Devleti’ni 28 Mart 1949 tarihinde tanıdı, İsrail nezdindeki birinci diplomatik temsilciliğini de 7 Ocak 1950’de resmen açtı.

1975 yılından itibaren Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile resmi bağlantıları bulunan Türkiye, 15 Kasım 1988 tarihinde ilan edilen “Filistin devletini” de birebir gün tanıyan ülkeler ortasında yer aldı. 2005 yılından beri de Türkiye’nin Kudüs Başkonsolosluğu’na büyükelçi unvanlı başkonsolos atanıyor ve Kudüs Başkonsolosu’nun “Filistin nezdinde Türkiye Büyükelçisi” olarak misyon yaptığı belirtiliyor.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı internet sitesinde “Türkiye-Filistin Siyasi İlişkileri” başlıklı kısımda, Ankara’nın Ortadoğu’daki ihtilafa ait durum şu tabirlerle aktarılıyor:

“Türkiye, Filistin-İsrail ihtilafına iki devletli tahlile yönelik yerleşik BM parametreleri temelinde ve müzakereler yoluyla adil, kapsamlı ve kalıcı bir tahlil getirilmesini, bu çerçevede 1967 hudutları temelinde başşehri Doğu Kudüs olan, coğrafik bütünlüğe sahip, bağımsız ve hâkim Filistin Devleti’nin kurulmasına yönelik uğraşları desteklemektedir.”

Batılı ülkeler tarafından terör örgütü olarak sınıflandırılan Hamas konusunda da Türkiye’nin tavrı farklı.

Batı’ya göre terör örgütü lideri, Türkiye’ye göre Gazze’nin “başbakanı”

1980’lerin sonunda, Müslüman Kardeşler’in Filistin kolunun bir uzantısı olarak kurulan Hamas, 2006 yılındaki seçimlerde rakibi El Fetih’i mağlup ettikten sonra Gazze Şeridi’nin idaresini ele geçirmişti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, uzun yıllardır Hamas ile yakın bağlantılara sahip, onları bölgedeki yasal aktörlerden biri olarak görüyor.

Hamas önderlerinden İsmail Haniye ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: Mustafa Kamaci/Anadolu/picture alliance

Erdoğan’ın 2006 yılında Hamas başkanlarından Halit Meşal’ı Ankara’da ağırlaması büyük yankı bulmuştu. O günden itibaren de bağlantıları gelişerek derinleşti. Hamas üyelerinin bilhassa ticari faaliyetlerini Türkiye’de, İstanbul’da yürüttüğü belirtiliyor.

Erdoğan’ın Ortadoğu ülkelerinden farklı olarak, 7 Ekim sabahında İsrail’i maksat alan, çoğunluğu sivil yüzlerce insanın vefatına yol açan, bayanları, çocukları rehin alan Hamas’a yaptığı açıklamayla sahip çıkması, saldırıyı kınamaması, terör hareketi olarak tanımlamaması, milletlerarası toplumda şaşkınlık ve reaksiyon yarattı.

Hatta Erdoğan, tekraren “Hamas bir terör örgütü değil, topraklarını koruyan bir mücahit grubudur” açıklamasını yineledi, Hamas’ı bir direniş örgütü olarak tanımladı.

ABD ve AB ise radikal İslamcı Hamas’ı terör örgütü olarak sınıflandırıyor. Türkiye ise terör örgütünün beş önde gelen başkanlarından biri olan İsmail Haniye’yi “Gazze Başbakanı” olarak görüyor.

Ticaret Bakanlığı’nın sayfasında yer alan, Aralık 2020 tarihini taşıyan “Filistin’in Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri” başlıklı raporda, “Gazze Hükümetinin Başbakanı İsmail Haniye” tabirleri yer alıyor.

Almanya faaliyetlerini yasakladı

Alman hükümeti ise son aylardaAB’nin terör örgütü olarak tanıdığı Hamas’a karşı tavrını daha da sertleştirdi.

Hamas ve Samidoun isimli Filistinli Esirlerle Dayanışma Ağı’nın faaliyetleri yasaklandı, ayrıyeten Samidoun Ağı da feshedildi. Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser yasaklama kararını duyururken “Hamas, İsrail devletini yok etmeyi hedefleyen bir terör örgütüdür” tarifini yaptı. Artık Almanya’da Hamas için faaliyet gösteren cürüm işlemiş olacak.

DW, dpa, Reuters/ DA, MUK, HS

11 Kasım 2023’te yayınlanan haberimiz güncellenmiştir.