Avrupa ülkelerinden Filistin’i tanıma atılımı

BEĞENDİM

ABONE OL

News

2024 yılının Mayıs ayı Filistin açısından değerli bir dönüm noktası olarak tarih sayfalarına geçebilir.

Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda, Filistinlilere geniş haklar tanıyan karar kabul edildi. Tam üyeliğin önünde tek pürüz kaldı: Oy verme hakkı.

Avrupa cephesinde de Filistinlilerin memleketler arası diplomasi sahnesindeki pozisyonunu güçlendirecek kritik gelişmeler yaşanıyor. Beş Avrupa ülkesi, Filistin’i bağımsız bir devlet olarak tanımanın eşiğinde.

Tanıma atılımı ile hangi ileti veriliyor?

Bu atılım, Gazze Şeridi’ndeki sivil halkla dayanışmayı sembolize ediyor. Fakat tıpkı vakitte Ortadoğu ihtilafına iki devletli tahlili destekleyen bir konumu temsil ediyor. Mevcut sağcı İsrail hükümeti ise bu tahlil yolunu gitgide daha güçlü bir biçimde reddediyor.

İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrail’i maksat alan terör ataklarının akabinde Gazze Şeridi’ni yöneten militan İslamcı Hamas’ın yok edilmesini, bir savaş maksadı olarak ilan etmişti.

Bu ortada İsrail hükümeti Filistinlilerin bu topraklarını daha uzun vadeli olarak denetim etmek istediği istikametinde açıklamalar yapıyor.

Lakin terörle çaba gerekçesiyle Gazze’de yürütülen askeri operasyonlarda Hamas denetimindeki Gazze Sıhhat Bakanlığının datalarına nazaran 35 binden fazla sivilin ölmesi ve müthiş boyutlara ulaşan insani durum, İsrail üzerindeki milletlerarası baskıyı giderek artırıyor. Bilhassa İspanya ve İrlanda, Filistin devletini tanıyarak bu baskıyı artırmak istiyor.

Neden İspanya?

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, son aylarda Filistin devletinin tanınması için Avrupalı partnerleriyle ağır görüşmeler gerçekleştirdi. Evvel AB seviyesinde nabız yoklayan Sanchez, ortalarında Almanya ve başka birtakım üye ülkelerin itirazları üzerine öbür bir yola yöneldi, Filistin devletini tanımaya istekli üye ülkelerden bir koalisyon inisiyatifi başlattı.

Kendisi de İspanyol olan AB Dış Siyaset Yüksek Temsilci Joseph Borrell, İspanya, İrlanda ve Slovenya’nın bu istikamette atacakları adımlar tarih açıkladı, 21 Mayıs’a işaret etti.

İspanya, başta Mağrip ülkeleri olmak üzere birçok Arap ülkesi ve Türkiye ile uygun alakalara sahip. Bu münasebetler kısmen Franco diktatörlüğünden (1939-1975) bu yana devam etmekte. İkinci Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda bu ülkeler İspanya’yı Batı ve Doğu Bloku ortasındaki ekonomik ve siyasi izolasyondan kurtardılar. Franco diktatörlüğünün 1975 yılında sona ermesiyle birlikte İspanya İsrail ile ekonomik bağlantılarını geliştirdi, 1986 yılında da iki ülke ortasında diplomatik bağlar tesis edildi. Bunu izleyen yıllarda İspanya kendini İsrail ile Arap devletleri ortasında yapan bir arabulucu olarak pozisyonlandırmaya başladı. Hatta 1991 yılında Madrid’de yapılan Ortadoğu Konferansı, İsrail ile Filistinliler ortasındaki Oslo barış sürecinin başlangıcı olarak görülüyor.

İrlanda: Kendi tarihi ile özdeşleştiriyor

Gazze savaşının birinci gününden itibaren Filistinlilerle en güçlü dayanışmayı sergileyen Avrupa ülkelerinin başında İrlanda yer alıyor.

Nisan ortasında yeni Başbakan Simon Harris misyonuna başladığında, İspanya Başbakanı Sanchez Dublin’e birinci devlet ziyaretini gerçekleştiren önder oldu. Görüşmenin ana gündem hususu ise Ortadoğu’daki gelişmeler ve Filistin devletinin tanınması oldu.

İrlanda hükümeti, öbür tüm AB ülkelerinden daha uzun bir müddettir, 1980’den itibaren, hâkim bir Filistin devleti ile iki devletli bir tahlilden yana olmakla övünüyor.

İrlanda’nın Filistin ile kurduğu güçlü özdeşleşme tarihle açıklanabilir: Bu süreç 19. yüzyılın sonlarında Büyük Britanya tarafından sömürgeleştirilen ve kendi kendini yönetmesine müsaade verilmeyen İrlanda’dan sorumlu olan İngiliz hükümet yetkilisi Arthur Balfour ile başlıyor.

Balfour 1917’de, İngiltere Dışişleri Bakanı olarak görev yaptığı esnada Balfour deklarasyonunu kaleme aldı. Bu deklarasyonda Balfour, İngiliz hükümeti ismine Osmanlı denetimindeki Filistin’de bir Yahudi devleti kurulmasına dayanak açıkladı. Bölge, kısa bir mühlet sonra İngiliz himayesine geçti ve burada jandarmalar misyon aldı. Jandarma olarak vazife yapanların büyük çoğunluğunu da daha evvel İrlandalı isyancılara karşı zalimce savaşan “Black and Tans” olarak isimlendirilen paramiliter kümeler oluşturdu.

Musevilerin, çoğunlukla Müslüman nüfusun yaşadığı Ortadoğu’ya akını, Katolik İrlanda’da İngiliz Protestanların adanın kuzeyine yerleşmesine benzetiliyor. Çünkü birtakım İrlandalılar, bu gelişmeler üzerine yaşanan Kuzey İrlanda ihtilafının, Ortadoğu ihtilafına benzediğini düşünüyor.

Slovenya, Malta ve Norveç takviye veriyor

İspanya’nın solcu ve İrlanda’nın merkez sağ hükümetleri, Filistin atılımlarına daha fazla tartı kazandırmak için öteki destekçiler de buldu: Slovenya, Filistin’i Haziran ortasına kadar tanıma amacını açıklamıştı. AB dışişleri temsilcisi Borrell’e nazaran artık bu amaç öne, yani 21 Mayıs’a çekildi. Malta da harekete geçebilir. Malta, Nisan ayında BM Güvenlik Kurulu’ndaki oylamada Filistin’in BM’ye tam üyeliği lehinde oy kullanmış, lakin karar ABD’nin vetosu nedeniyle onaylanmamıştı.

AB üyesi olmayan NATO ülkesi Norveç de bahar aylarında Filistin’i tanıyabileceğini gündeme taşıdı. Norveç Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide, bu atağın “Hamas devleti” yerine siyasi olarak birleşmiş bir Filistin devletin tesisine yol açacağını umduğuna dikkat çekiyor.

Günümüzde AB’de Filistin devletini tanıyanların çoğunluğu Orta ve Doğu Avrupa devletleri. Bunun gerisinde, kelam konusu devletlerin sosyalist geçmişi ve o dönem FKÖ’nün lideri Yaser Arafat ile var olan ideolojik yakınlıkları yatıyor. Lakin başta Çek Cumhuriyeti ve Macaristan olmak üzere bu ülkelerden kimileri Filistinlilerle tam diplomatik bağlantılarını sürdürseler de artık İsrail’in destekçisi olarak görülüyor.

Filistin’i tanıyan ülkeler AB üyesi olmadan evvel bu adımı atmışlardı. AB’ye üye olduktan sonra Filistin devletini tanıyan tek bir ülke oldu. O da İsveç.

Koalisyon genişler mi?

İspanya ve İrlanda’nın öncülük ettikleri koalisyonun genişleyip genişlemeyeceği şimdi meçhul. Belçika’da hükümet bunun zamanlaması ile ilgili değerlendirmelerini sürdürüyor. Muhafazakarların iktidara geldiği Portekiz şimdilik geri adım atmış görünüyor.

Almanya ise Filistin Özerk İdaresi ile ilgilere sahip olmakla birlikte bir Filistin devletini lakin İsrail de bu istikamette adım attığı takdirde tanımak istiyor. İsrail’in tasfiye etmek istediği, AB ve ABD tarafından terör örgütü olarak sınıflandırılan Hamas Filistin topraklarında siyasi bir güç ögesi olmaya devam ettiği surece bu mümkün görünmüyor.

0 0 0 0 0 0