AB’ye yeni aday olan ülkelerin Avrupa ülkeleri

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

“Bir seyahat romanıdır pasaport…”

Cemal Süreya, bu türlü demişti. Türk vatandaşları, uzun müddettir, bu romanın içinde giderek yoğunlaşan bir kâbus yaşıyor. Bir yokluk romanına evrilen bir seyahat romanı!

Türkiye’nin büyük bir kısmı için yurt dışı seyahati ekonomik durum ve Türk Lirası’nın paha kaybı nedeniyle hayal olsa da; imkânlarını zorlayarak Batı ülkelerine seyahat planı yapanlar giderek artan vize başvurusu retleriyle karşı karşıya. ABD vizesi almak isteyenler 1 yıla kadar randevu sırası beklemek durumundayken, Schengen ülkeleri de her sene daha fazla Türk vatandaşının başvurusunu geri çeviriyor.

schengenvisainfo.com’un derlediği bilgilere nazaran 2021’de Türk vatandaşlarının yaptığı Schengen vizesi müracaatlarının yüzde 19,02’si reddedildi. Bu oran 2020’de yüzde 13,78 ve 2018’de yüzde 10,45’ti. 2015 yılına döndüğümüzde ise bu oranın yüzde dörtlerde olduğunu görüyoruz. Yani Türk vatandaşları, Avrupa Birliği üyelerinin verdiği Schengen vizesi müracaatlarda her yıl giderek artan oranda ret karşılığı alıyor; 2021 itibariyle neredeyse Türklerin yaptığı her beş Schengen müracaatından biri reddedilmiş. 2022’de bu oranın daha da artması şaşırtan olmayacak.

Vize müracaatlarına ret karşılıklarıyla ilgili olarak Reuters’a konuşan schengenvisainfo.com’un Genel Yayın Yönetmeni Shkurta Januzi, “Tüm dünyada ret oranları arttı. Fakat Rusya üzere öbür ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’nin ret oranının artışı daha büyük ve istikrarlı” dedi.

Türk vatandaşları için artık vize almak başlı başına bir savaş. AB ülkeleri neden Türk vatandaşlarının vize müracaatlarını artan oranda reddediyor; reddetmediklerine neden çok kısa periyodik vize vermekle yetiniyor; yasa dışı geçiş yapmayacağı açık olan bireylerin vize müracaatlarında bile neden zorluk çıkarılıyor; sorun yalnızca Türkiye’nin içinde bulunduğu durumdan mı kaynaklanıyor, yoksa vize uygulaması AB ülkelerinin Türkiye’ye karşı siyasetlerinde başlı başına bir yaptırım haline mi getirildi? Yıllardır gündemde olan bu mevzuyu her tarafıyla mercek altına aldık.

Namık Tan: Bu sıkıntı, bir ülkenin siyasi prestiji ile orantılıdır

Eski Dışişleri Bakanlı Sözcüsü ve Washington Büyükelçisi Namık Tan, T24’ün sorusu üzerine vize almanın zorlaşmasıyla ilgili birçok münasebet sunarken, defaatle şunu vurguladı:

“Türkiye, demokrasi ve özgürlükler açısından yıpranmış bir ülke haline geldi. Vize kararlarında bu tesirli. AİHM kararlarının uygulanmaması üzere kararlar da Türkiye’ye yönelik tavırda tesirli oluyor.”

“Vize problemi ülkenin siyasi prestiji ve tartısıyla direkt orantılıdır” diyen Tan, “Bir ülke milletlerarası alanda ne kadar saygınlığa ve yüke sahipse onun vatandaşları da o ölçüde kolay vize alırlar” görüşünü lisana getirdi.

Vize retlerinin artmasının “tamamen siyasi bir karar olduğunu” söyleyen Namık Tan, birçok Batı başşehrinde Türkiye’nin artık “riskli ülke” olarak görülmeye başladığını belirtti. Tan, Türkiye’nin “riskli ülke konumu”na girmesinde ülkedeki siyasi iklimin yanı sıra iktidarın Batı’yla aykırı düşen ataklarının de direkt rol oynuyor olabileceğini belirtti.

Namık Tan

Örnek verirken Batı ittifakının Rusya’ya Ukrayna’nın işgali sebebiyle uyguladığı yaptırımlara Türkiye’nin katılmadığını hatırlatan Tan, Rusya’daki birtakım kurumların Türkiye üzerinden değerli birtakım para transferleri yaptığının konuşulduğuna dikkat çekti. Somut bir data bulunmasa bile ABD üzere ülkelerin Türkiye’nin yaptırımları deliyor olabileceği kuşkusuyla gelişmeleri yakın takibe aldığına dikkat çeken Tan, “Ekonomik, finansal ve ticari mevzuatınızda birtakım milletlerarası hukuka muhalif hareketlerde bulunursanız bunun da görünmeyen yaptırımı oluyor sizin üzerinizde. Vatandaşlarınızın seyahat serbestisi böylelikle kısıtlanmış oluyor” değerlendirmesinde bulundu.

Tan, son vakitlerde Türkiye’den Batı ülkelerine yasa dışı geçişlerin arttığına dair haberlerin de yeterlice yaygınlaştığına dikkat çekerek, bunun da vize retlerinin artmasında değerli rol oynamış olabileceğini belirtti.

Vize verilmesinin zorlaşmasında ‘suçlu iadesi’ üzere teknik mevzuların bile rol oynayabileceğini söz eden Tan, şöyle devam etti:

“Diyelim ki siz iade süreçlerinde Avrupa standartlarına uymuyorsunuz; Batı hukuku, Avrupa hukuku dışında birtakım beklentiler içindesiniz. Mevzuatınız da ona nazaran. Hasebiyle Türkiye ile ilgili olarak bu durumlar da ilgili güvenlik makamlarını huzursuz ediyor. O sisteminin içerisinden ne kadar uzaklaşırsanız o kadar sorun yaşarsınız”.

Desen: Selçuk Demirel

Özel statülü pasaport sıkıntıları

Kamu görevlilerine verilen ‘yeşil pasaport’, muhakkak bir vazife için sağlanan ‘gri pasaport’ üzere birçok ülkeye seyahatlerde vize muafiyeti sağlayan pasaportlar da, Türkiye’de son yıllarda giderek daha berbat bir şöhrete sahip olmaya başladı. Örneğin geçen yıllarda AKP’li yerel parti yöneticilerinin ve onlarla birlikte seyahat eden birtakım bireylerin gri pasaportlarla yurt dışına gidip, sonra geri dönmedikleri ortaya çıkmıştı.

Namık Tan, Türkiye’de özel statülü hizmet pasaportlarının giderek onu hak etmeyen insanlara verildiğini, bu nedenle Batı başşehirlerinin kota uygulamaya başlamış olabileceğini belirtti:

“Özel pasaportların hak etmeyen şahıslara verilmeye başlanması kota uygulamasını getirir. Bunlar gelmiştir demiyorum, yanlış anlaşılmasın- ancak teknik olarak bu türlü bir kısıtlamayı tetikleyebilir bizim görmediğimiz biçimde. Şunu söylemek mümkün: Büyük ölçüde memleketler arası alanda sizin yükünüz ve saygınlığınız bu işi kıymetli ölçüde yönetir. Orada birtakım soru işaretlerine yol açarsanız ilgili ülkeler vize regülasyonlarını daha zorlaştırmak suretiyle sizin vatandaşlarınıza bir manada sorun yaratır.”

Aracı kurumlar ve endişe öyküleri

Türkiye’de Schengen vizesi almak isteyenler, artık bu vizelere başvurmak için aracı kurumlara mahkûm. iData ve VFS Küresel üzere şirketler, insanların zati kendilerinin topladıkları vize için gerekli dokümanları diplomatik misyonlara teslim ediyor. Başvuranlar, bu dokümanları denetim etmesi ve göndermesi için aracı kurumlara para veriyor.

Covid-19 salgını sonrası periyotta bu aracı kurumlardan randevu bulmak da sıkıntı hale geldi. Hatta birçok kişi, acentelerin bu randevuları kendine alıp daha sonra Schengen almak durumunda olan insanlara daha değerliye sattığını argüman ediyor.

Natürel randevu alındıktan sonra da sıkıntılar sona ermiyor. Vize almak isteyen vatandaşlar, Tarlabaşı’ndaki aracı kurumun binasının önünde çok sıcaklarda dışarıda bekletiliyor, içeriye girdikten sonra randevu almalarına karşın havasız salonda çok uzun müddet bekletiliyor, web sitelerinde ilan ettikleri gerekli dokümanlar listesinde yer almayan ek dokümanlar istenince yazıcı sırasına girip, bir de orada para harcamak durumunda kalabiliyor. Ağustos başında vize başvurusu için VFS’ye giden bir kişi, yazıcı için sıra bekleyen iki kişinin arbedeye bile tutuştuğunu gördüğünü belirtti.

iData ve VFS Küresel üzere aracı şirketlerle ilgili şikâyetler de çok yaygın. Örneğin T24’e konuşan bir gazeteci, Alman devletine bağlı Deutsche Welle’nin (DW) davetiyle Almanya’da bir konferansa çağrılsa da, iData’nın kendisinden listede bulunmamasına karşın çalıştığı kurumun banka hesap hareketlerinin dökümlerinin bile istendiğini belirtti. Gazetecinin ziyareti DW’nin karşılayacağını vurgulamasına karşın, iData çalışanının bu ısrarından vazgeçmediği vurgulandı.

Olağan aracı kurumlar yalnızca Schengen için geçerli değil, öteki ülke müracaatlarında da devredeler.

Reddedilseniz bile ödeyeceğiniz Schengen fiyatları

Artık bir de Türkiye’de Schengen başvurusu yapmanın ne kadara mal olduğuna birkaç örnekle bakalım. Öncelikle yetişkinlerin her Schengen vizesi başvurusu için fiyat birebir: 80 Euro. Euro kurunu bu haber için 18’de sabit tutalım. Yani 12 yaşının üstünde birinin yalnızca Schengen vizesinin kendisi için 1.440 lira ödemesi gerekiyor. Lakin Türkiye’de direkt konsoloslukların vize kısmından Schengen başvurusu yapamadığınız için aracı kurumlara da para ödemek durumundasınız.

Mesela Almanya’dan vize almak istiyoruz; Berlin’in Türkiye’de kullandığı aracı vize şirketi iData. iData Almanya’dan Schengen müracaatında bulunacaklardan randevu fiyatı olarak 6 yaşın üzerindeyse 598 lira alıyor. 0-6 yaş için fiyat istemiyor. En ucuz tarife 598 lira. Kargo fiyatı de 109 lira. Bunun üstüne 80 Euro’yu da eklememiz gerekiyor, o da sizden Schengen üyesi devletin istediği para. Yani Türkiye’den Almanya vizesi başvurusunu bitirmeniz en az 2 bin 147 lira ödemenize bağlı.

Bir de VFS’ye bakalım, Fransa vizesi alma umuduyla Tarlabaşı’nın yolunu tuttunuz. VFS Küresel, Fransa vizesi müracaatına randevu için sizden 40 Euro, yani bizim bu haber için kullandığımız sabit kura nazaran 720 lira istiyor. Fransa’dan Schengen vizesi müracaatının bedeli de 2 bin 160 lirayı buluyor.

Bu iki örnek de randevu bulabilecek kadar şanslıysanız geçerli. Lakin bu aracı kurumların ikisinden de olağan randevu bulmak çok sıkıntı. Bu, aceleniz varsa sizi özel servislere itebiliyor. Bu servisin ismi iData’da ‘Premium Lounge’, VFS Küresel’de ‘VIP Randevu.’ Bu hizmetleri satın alırsanız sahiden randevu saatinizde görüşmeye özel bir odada alınıyorsunuz, çay-kahve servisi yapılıyor, eksik evrakınız varsa çalışanların yardımıyla orada sıra beklemeden tamamlanıyor. Çok açık bir muamele farkı olduğunu söylemek mümkün. iData’dan bu randevunun fiyatı 0-6 yaş için 692 Lira, 6 yaş üzeri içinse 1.395 lira. VFS’de ‘VIP Randevu’ fiyatı 60 Euro. Bunların üzerine Schengen’in kendi fiyatı olan 80 Euro/1.440 lira da ekleniyor.

Diyelim ki iş saatleriniz çok sıkı, olağan randevu saatlerinde vize aracılarının merkezine gidemiyorsunuz. iData ve VFS, olağan randevu saatlerinin dışında da randevu veriyor. iData’nın ‘Primetime’ dediği akşam randevularının fiyatı 1.590 Lira. VFS ise sabah erken saatlerde randevu veriyor; bunun için de 40 Euro’luk olağan müracaat fiyatının üzerine 27,5 Euro daha istiyor.

Türkiye’de net taban fiyat 5 bin 500 lira. Çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 50’si bu minimum fiyat alıyor. Seyahat fiyatlarını bir kenara bırakırsak, yalnızca Schengen vizesine başvurmak için bile minimum fiyatın üçte birinden fazlasını harcamak gerekiyor. Doğal vize müracaatınız reddedilirse, bu parayı geri alamıyorsunuz. Retlerin bu kadar arttığı bir devirde, maaşınızın önemli bir kısmıyla zar atmanız gerekiyor.

Bir öbür sorun da, vizeyi alsanız bile sıklıkla müddetin çok kısa tutulması. Mesela başvurdunuz ve 20 günlük Schengen vizesi aldınız. İki ay sonra tekrar Schengen bölgesine başvurmak isterseniz tüm bu süreçlerden tekrar geçip, tekrar bu paraları ödemeniz gerekiyor.

Çizgi: Tan Oral

Şefim, bizim bir vize serbestisi olacaktı…

Emekli Büyükelçi Naci Koru, Türkiye’ye birinci ağır vize uygulamasının 1980 askeri darbesinden sonra başladığına, zira 12 Eylül’den sonra Türkiye’den yurt dışına kaçışların arttığına dikkat çekti. Koru, Avrupa ülkelerinin o tarihten sonra Türklerin ülkelerine gelip bir daha geri dönmeyeceğinden kaygı etmeye başladıklarını; Batı’nın Türkiye’den gelenlere bakış açısının bugünlerde de emsal bir devirden geçtiğini tabir etti:

“Sizin bir kongreye gideceğinizi, 3-5 gün kaldıktan sonra döneceğinizi, oradaki yakınınızı gördükten sonra Türkiye’ye gelip işinizin başına geçeceğinizi düşünseler bırakın vize vermeyi, vize kaldırırlar…”

18 Mart 2016’da, Suriye İç Savaşı ve Arap Baharı sonrası Orta Doğu’daki çatışmaların tesiriyle göç krizi patlamışken Türkiye ve Avrupa Birliği bugünlerde hâlâ ismini sıkça duyduğumuz 18 Mart Mutabakatı’nı imzaladı. Muahede çerçevesinde Türkiye, hukuksal taraftan sorumlu olmadığı Suriyelileri de Yunan adalarından alacak, birebir temeliyle yasal yollarla sığınma hakkı alan çoğunluğu Suriyeli göçmenler de AB’ye gönderilecekti.

Naci Koru

Bu mutabakat karşısında Türkiye’nin kabul gören taleplerinden biri de vize sebestisiydi. Türkiye’den Schengen bölgesine vizesiz seyahatin başlaması için öngörülen tarih 1 Temmuz 2016 idi. Dışişleri Bakanlığı’nda bu muahedenin bürokratik sürecinin başında bulunan isimlerden biri olan Naci Koru, “Bu maalesef olamadı, zira ondan çabucak evvel Ahmet Davutoğlu (Başbakanlık’tan) istifa etti. Bu mutabakat onun projesiydi, ondan sonra da bu süreç durdu. Biz de durdurduk göçmenleri geri almayı. Olağanda Davutoğlu 2-3 ay daha kalsaydı 1 Temmuz’dan itibaren vize muafiyeti başlayacaktı ve vize muafiyetiyle birlikte Türkiye vatandaşları vizesiz olarak seyahat edeceklerdi Schengen ülkelerine” dedi.

“O günden bugüne biz geri adım attık daima, sığınmacılar konusunda söylediklerimizi gerçekleştirmedik” diyen Koru, şöyle devam etti:

“72 unsur vardı meşhur. O 72 unsurdan 5-6 unsur kalmıştı. Onlar bitseydi aslında vize muafiyeti oluyordu. Geçen 6 sene içinde onunla ilgili hiçbir adım atmadık, onlar motamot duruyor. Münasebetiyle o süreç akamete uğradı, tamamlanmadı. Ondan sonra Türkiye’de özgürlükler konusunda, demokrasi konusunda değişimler yaşandı, Bir de 15 Temmuz hain darbe teşebbüsü oldu, o da Münasebetleri çok değiştirdi ve Türkiye’den Avrupa’ya kanunsuz yollardan gidenlerin sayısı tekrar artmaya başladı.”

“Bu gelişmelerin akabinde bırakın Avrupa’nın vize muafiyeti sağlamasını, daha da sıkılaştırma yoluna gittiler. Bugün yaşadığımız bu. Yani retlerin sebebi de budur” diyen Naci Koru, Türkiye’de özgürlükler, gelişme ve ekonomik kalkınma konusunda değişim yaşanırsa, bu muamelenin de değişeceğini söz etti.

Çizgi: Tan Oral

Türk pasaportunun durumu

Henley & Partners isimli kuruluş, her sene Memleketler arası Hava Nakliyatı Birliği’nden aldığı datalarla vizesiz girebildiği ülke sayısına nazaran ülkelerin pasaport gücünü sıralıyor.

Türkiye, 2024 sıralamasında 54. sırada yer alıyor. Türk vatandaşları 110 ülkeye vizesiz gidebilirken, bunların içerisinde Balkan ülkeleri hariç hiçbir gelişmiş Batı ülkesine vizesiz giremiyor. Türk vatandaşlarının 107 ülkeye seyahat için vize alması gerekiyor.

Türkiye, Henley sıralamasında 2013’ün sonunda en yüksek derecesi olan 38.’liğe kadar yükselmişti; daha sonra ise gerilediği 50’li sıralardan bir daha çıkamadı. Türkiye, 2021’de 57. sıradaydı.

Bosna Hersek, Brezilya, Kolombiya, Şili, El Salvador, Gürcistan, Grenada ve Kiribati üzere ülkeler sıralamada Türkiye’nin önünde yer alıyor.

Devlet ne yapıyor?

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye’de vize konusunun gündem olmasının akabinde bir çıkış yaparak, “Biz burada kasıt görüyoruz. Seçim öncesi AK Parti iktidarını zorda bırakmak için yapılan adımlar olarak değerlendiriyoruz” demiş ve düzelme görülmezse “tedbirler alınacağını” vurgulamıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı, bu çıkışın ardından Reuters’a yaptığı açıklamada Türkiye’deki vize süreç kapasitesinin artırılacağını belirtmişti.

Siyasete girmeden evvel uzun yıllar dış siyaset muhabirliği yapan CHP Eskişehir Milletvekili ve TBMM Dışişleri Kurulu üyesi Utku Çakırözer ise devletin vize konusunda kâfi adımları atmadığını düşünüyor:

“AKP iktidarının şu anki önceliği turist gelsin de nasıl gelirse gelsin. Son Norveç, Bulgaristan örneğinde (bu ülke vatandaşları artık yalnızca kimlikle Türkiye’ye girebiliyor) gördüğümüz üzere. İşte gelsinler, vizeye de gerek yok, pasaporta da gerek yok; kimliğini göstersin kâfi. Gelsin, kâfi ki burada para harcasın, döviz bıraksın. Doğal ki kıymetli gelsin, döviz bıraksın lakin bir ülkenin prestiji kelam mevzusuysa mütekabiliyet diye bir şey var. Diplomaside bir ülke size ne yapıyorsa siz de ona birebirini yaparsınız, birebiri olmasa bile rahatsızlığınızı hissettirirsiniz.”

Türk vatandaşlarının Norveç’ten transit geçişlerde bile vize almak zorunda bırakıldığına dikkat çeken Çakırözer, AB’nin birçok ülke için vizesiz seyahat çalışması başlattığını söylerken bunların ortasında Türkiye’nin yer almadığını vurguladı.

Çakırözer, “Dışişleri Bakanlığı ‘siz bizim vatandaşlarımıza bir kolaylık sağlamıyorsunuz, biz de size sağlamıyoruz’ demiyor. Burada vatandaşın hakkını hukukunu korumak için hiçbir adım atmıyorlar. Büyük bir prestij zedelenmesi var Türkiye’ye yönelik” diye konuştu.

“Lafa geldiğinde unsurlu, onurlu dış siyaset deniliyor lakin en kolayından bu vize konusunda takınılan tavırda ne prensip var ne ulusal onurun korunması var” diyen Çakırözer, TBMM’de de vize durumunu inceleyen bir araştırma kurulu kurulması gerektiğini tabir etti.

Utku Çakırözer

“Amaç insanları caydırmak”

Türkiye’den yasal olmayan yollarla ayrılıp, Batı’ya yerleşmeyeceği çok açık olan beşerler da vize müracaatlarında badire yaşıyor. Örneğin Türkiye’de iş yeri olan beşerler, avukatlar, gittiği yerin lisanını bilmeden mesleğini sürdüremeyecek gazeteciler, müellifler, sanatkarlar, Schengen bölgesine tekraren girip çıkmış yüksek gelirli beşerler, tıpkı vize rejimi, tutumu, zorlukları karşısında bulunuyor.

Bir öbür zorluk da vize başvurusu için üst üste koyduğunuzda bir üniversite ders kitabı boyutuna gelen sayıda evrak istenmesi. Otomobil ruhsatınızdan banka hesaplarınıza ve varsa sahip olduğunuz tapulara kadar her şeyi toplamanız isteniyor.

Vize uygulamasının “kaçak/yasa dışı geçişlere karşı bir tedbir” olmaktan çıktığını gösteren bir süreç yaşanıyor.

Namık Tan’a nazaran çıkarılan bu zorlukların cevabı da kolay:

“Bunlar müracaat yapanı caydırmak gayesiyle yapılıyor. Belirli bir bölüme bu çok sıkı- hatta gereğinden fazla sıkı vize rejiminden ikrah geliyor ve ‘gitmeyeyim bu durumda’ diyor. ‘Ben buraya gitmesem de olur’ diyor. Caydırıcı bir tedbir olarak yapıyorlar bunu. Bir diğer neden de itimat duygusu aşınması. Muğlak siyasetleri, günden güne değişen siyasi yaklaşımları çerçevesinde Türklye’ye yönelik bir inanç eksikliği ortaya çıkıyor. Hasebiyle hangi düzeyde olursa olsun o bireyleri bu kez mühletle sonlandırıyorlar.

Hele ki vize talep edenin aşikâr problemleri varsa… Sorun derken bütün problemler o kişinin vizeye layık olmasından değil; bazen teknik sıkıntılar olabiliyor öğrenci vizelerinde, sanatçı vizelerinde vb. O daha da önemli bir incelemeyi tetikliyor ve müddet giderek uzuyor. Vize verme müddeti uzadığı üzere vize verildiğinde de birinci evrede o kişiyi caydırma imkânları olmazsa bu kere da bazen vakitlice vizeyi vermiyorlar, başvuranın gitmek istediği toplantının tarihi geçiyor örneğin. Yani o kişinin ilgili ülkeye seyahat etmemesi için birçok mahzur çıkarmak mümkün.”

Kimi insanların “Ben tabibim yahut saygın bir beşerim. Tekraren yurt dışı seyahatı yaptım lakin bana hâlâ vize vermiyorlar” üzere niyetlere kapılabildiğini, lakin bunun ferdî algılanmaması gerektiğini söyleyen Tan, bir defa daha vurguladı:

“Vize durumu, ülkenizin milletlerarası alandaki prestijiyle direkt ilişkilidir…”

“Vize, bir devletin egemenlik hakkıyla eşittir”

Namık Tan, Viyana Sözleşmesi’ne dikkat çekerek, “Vize bir ülkenin egemenlik hakkıyla muadildir. Vizenin verilmesi o ülkeye mutlak giriş hakkını bahşetmez. Sizi kapıda daha ülkeye girerken elinizde bulunan vizenize karşın ülkeye almayabilir. Ayrıyeten bu bahiste bir münasebet göstermek zorunda da değildir” dedi. 

“Her devletin vize konusunda mutlak yetkisi vardır” diyen Tan, devletlerin neden bir şahsa vize verip/vermediğine dair bir münasebet sunmak zorunda da olmadığını vurguladı.